Hymns to the Mystic Fire

[12]

RV I.31.1, 2, 4, 5

I.31

1) त्वमग्ने प्रथमो अङ्गिरा ऋषिर्देवो देवानामभवः शिवः सखा ।
तव व्रते कवयो विद्मनापसोऽजायंत मरुतो भ्राजदृष्टयः ॥

Say.

अङ्गिराः because their father जनकत्वात्, cf Brahmana येऽङ्गारा आसंस्तेऽङ्गिरसोऽभवन् ।

व्रते = कर्मणि Vrata (वर्तन) must mean more = motion, habitual

Page 553

action, law of works, act & motion.

विद्य्नापसो. So compounded Say. विद ज्ञाने विद्यो वेदनं—विद्यनान्यपांसि येषां ते विद्यनापसः । ज्ञानेन व्याप्नुवाना ज्ञातकर्माणो वा. Rather, whose works are governed by knowledge.

O Fire, thou becamest the first of the sages, a flame seer, a god and benignant comrade of the gods; in thy act and motion the Maruts with their blazing lances were born, seers whose works are by knowledge.

Page 554

2) त्वमग्ने प्रथमो अङ्गिरस्तमः कविर्देवानां परि भृषसि व्रतं ।
विभुर्विश्वस्मै भुवनाय मेधिरो द्विमाता शयुः कतिधा चिदायवे ॥

कवि. S. मेधावी
परि भृषसि S. परितोऽलंकरोषि. Rather भृषसि from भृ like वक्षसि from वह्.
विभुः S. बहुविधः
द्विमाता. द्वयोररण्योरुत्पन्नः यद्वा द्वयोर्लोकयोर्निर्माता
भुवनाय. Here S. समस्तलोकानुग्रहार्थं

O Fire, thou art the first seer, the most full of thy Angiras flame-force and thou encompassest with thy being all the works of the gods; pervading thinker of every world, builder (or child) of earth and heaven, in how many ways thou liest ready for man!

4) त्वमग्ने मनवे द्यामवाशयः पुरुरवसे सुकृते सुकृत्तरः ।
श्वात्रेण यत्पित्रोर्मुच्यसे पर्या त्वा पूर्वमनयन्नापरं पुनः ॥

अवाशयः S. शब्दितवान् पुण्यकर्मभिः साध्यो द्युलोक इति प्रकटितवान् ।
पुरुरवसे S. etym. पुरु रौतीति पुरुरवाः ।
सुकृते सुकृत्तरः S. तव परिचरणं कुर्वते .. शोभनफलकारी ।
श्वात्रेण क्षिप्रमथनेन
पूर्वं .. अपरं eastern (Ahavaniya) .. western (Garhapatya)

O Fire, thou madest heaven voiceful to man the mind of many cries (lit. toManu Pururavas); good his works but thou a worker of better things. When by pressure (?) thou art loosed abroad, the gods brought thee here the pristine and again the later fire.

5) त्वमग्ने वृषभः पुष्टिवर्धन उद्यतस्रुचे भवसि श्रवाय्यः ।
य आहुतिं परि वेदा वषट्कृतिमेकायुरग्रे विश आविवाससि ॥

वृषभः । कामानां वर्षिता
श्रवाय्यः मंत्रैः श्रवणीयः
वषट्कृतिं । वषट्कारयुक्ताम् (आहुतिं)
परि वेद । परितो जानाति समर्पयतीति ।
एकायुः । मुख्यात्रः ।
अग्रे विशः । प्रथमं तं यजमानं तदनुकुलाः प्रजाः ।
आविवाससि प्रकाशयसि ।

O Fire, thou art the Bull of inspired knowledge that increasest his growth to man when he lifts to thee the ladle of the libation, when he wholly knows the way of the offering and the benediction, and thou standest in front, the one life, and illuminest the peoples.